Factuurfraude is van alle tijden en manifesteert zich op allerlei manieren. Van opvallend valse en slecht nagemaakte nota’s tot verfijnde reproducties die niet van echt te onderscheiden zijn. Criminelen zoeken steeds nieuwe manieren om tussen de leverancier en zijn klant te komen.
Factuurfraude via cybercrime
Van oudsher werd een via de post verzonden factuur onderschept, vervalst en vervolgens weer via de post naar de klant verzonden. Tegenwoordig is het verzenden van facturen per post eerder uitzondering dan regel en versturen veel bedrijven hun rekeningen per e-mail. Maar ook criminelen gaan met hun tijd mee. In plaats van het openbreken van een brievenbus, moet de kraak nu digitaal plaatsvinden.
De nieuwste vorm van factuurfraude is de volgende: de crimineel hackt het systeem van de leverancier. Vervolgens wordt bijvoorbeeld vanuit diens systeem een valse factuur verstuurd of een vals bericht over een gewijzigd rekeningnummer. Voor de klant lijkt het net alsof het bericht echt van dit bedrijf afkomstig is. Zodra de nietsvermoedende klant het geld overmaakt op de rekening van de hacker, blijft de echte factuur van de leverancier onbetaald. Deze vorm van cybercrime is sterk in opkomst en de gevolgen zijn zeker niet minder ernstig dan de traditionele variant.
Factuurfraude: hoe zit het juridisch? Moet de klant nog een keer betalen?
Uiteraard is de hacker strafbaar, daar hoeven we geen woorden aan vuil te maken. Maar wie is hier nu het slachtoffer? De leverancier, de klant of beiden? Vanuit juridisch perspectief gaat het om de vraag of de betaling aan de hacker bevrijdend werkt voor de klant. Het antwoord op deze vraag is vrij eenvoudig: uitgangspunt is dat de betaling voor de klant niet bevrijdend werkt. Dit betekent dat hij of zij dus alsnog de echte factuur zal moeten voldoen.
Uitzonderingen
Er zijn echter uitzonderingen. In een recente uitspraak werd bepaald dat een consument een per post ontvangen, vervalste factuur wel bevrijdend had betaald. Daarbij speelde mee dat dit de eerste factuur tussen partijen was en door de consument verwacht werd. Verder vermeldde de leverancier niet eerder een bankrekeningnummer en was het zijn keuze om de factuur uitsluitend per post te verzenden. Mogelijk speelde in deze zaak nog mee dat het slachtoffer een consument was die wat meer bescherming verdiende.
Hoewel het duidelijk is dat de leverancier gehackt is, betekent dat nog niet dat de klant geen blaam treft. Een geldschuld is een brengschuld. Dat betekent dat van de klant mag worden verwacht dat hij ervoor zorgt dat de betaling ook daadwerkelijk aankomt.
Moet de bank controleren of het geld naar de juiste ontvanger gaat?
Het simpele antwoord is nee. Het ingewikkelde antwoord trouwens ook. Althans, zo volgt uit recente rechtspraak.
Zodra voor een betaling een uniek adres wordt gebruikt (zoals een rekeningnummer) is het voor de bank voldoende duidelijk wie de (beoogde) ontvanger is. De bank hoeft dat niet verder te controleren aan de hand van aanvullende informatie.
Met andere woorden: degene die het rekeningnummer intoetst, wordt geacht het geld naar die rekening over te willen maken. De bank speelt daarin geen rol, zoals PostNL de adressering van een brief ook niet controleert. Bij twijfel over de betalingsgegevens moet de klant maar contact opnemen met de leverancier. Bij gerechtvaardigde twijfel mag hij zelfs zijn betaling tijdelijk opschorten. Of en hoe lang deze rechtspraak stand houdt is voor ons slechts gissen.
Factuurfraude voorkomen: tips
Let dus goed op als je facturen betaalt, zeker als de bedragen wat groter zijn. Helemaal als de leverancier het bankrekeningnummer onverwachts wijzigt. Bel of mail dan het bedrijf op het bij jou bekende nummer of adres om de wijziging bevestigd te krijgen.
Spreek bij voorkeur van tevoren af wie welk risico draagt. Regel welk recht van toepassing is op de overeenkomst, zeker bij internationaal betalingsverkeer. Onderzoek of je tegen (de gevolgen) van cybercrime verzekerd bent.
Hulp nodig?
Heb je vragen over factuurfraude en de juridische gevolgen? Ik help je graag verder. Bel of mail mij dus gerust.
Jonatan Faas
Advocaat